Për herë të parë në 86 vjet, një shërbim musliman u mbajt të premten në Hagia Sophia. Presidenti turk Erdogan e përdori transformimin si një deklaratë politike. Emri i predikuesit gjithashtu shkaktoi një trazirë midis kritikëve.
Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan erdhi në Stamboll për namazin e së Premtes për rihapjen e Hagia Sophia. Po ashtu si besimtarët e tjerë, ai mbante maskën mbrojtëse. Lutja u transmetua drejtpërdrejt në Internet. Për ceremoninë, figurat dhe afresket e krishtera ishin fshehur brenda kishës.
Disa orë më parë, mijëra njerëz ishin mbledhur në Sheshin Sultanahmet rrëzë Hagia Sofisë. Sipas njoftimeve të mediave turke, më shumë se 20,000 oficerë policie sigurojnë sigurinë përpara xhamisë.
Vetëm dy javë më parë, qeveria turke kishte marrë lejen për ta kthyer Hagia Sophia në një xhami . Gjykata më e lartë administrative në Turqi dha dritën e gjelbër për këtë, më 10 korrik.
Politika nën kupolë
Ndërtesa monumentale dhe kryevepra arkitekturore, e cila u ndërtua nga perandori bizantin Justinian ( Justiniani ishte mbret Ilir) në shekullin e VI pas Krishtit, ishte vazhdimisht objekt i politikës simbolike. Kur osmanët pushtuan Kostandinopojën në 1453, Sulltan Mehmed II e shndërroi shpejt kishën në një xhami.
Themeluesi i Republikës Turke, Mustafa Kemal Ataturk, e përdori gjithashtu kishën si një akt me rëndësi të madhe simbolike: në 1935, ai e ktheu Hagia Sophia në një muze. Mesazhi që nga atëherë ishte se Turqia moderne, ishte një vend laik.
Tani Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan, po e përdor gjithashtu fuqinë e tij simbolike të trashëgimisë kulturore botërore. Për shumë nga votuesit e tij me mendje nacionaliste-islamike, Hagia Sofia simbolizon pushtimin e Kostandinopojës së Krishterë, nga Otomanët dhe për epërsinë e botës Islame.
E pushtuar me shpatë
Nisma e AKP u shoqërua me retorikë nacionaliste. "Hagia Sophia është pronë e jona gjeografike. Ata që e kanë pushtuar atë me shpatë, gjithashtu kanë të drejtë pronësore," bërtiti nënkryetari i AKP, Numan Kurtulmuş. "Hagia Sophia është pjesë e sovranitetit tonë".
Edhe para se të merrej vendimi, partia në pushtet ishte e sigurt për fitoren: në 567 vjetorin e pushtimit të Kostandinopojës, ajo kishte një imam të fliste disa sure kuranore në Hagia Sofia. Më pas, publiku turk spekuloi nëse vendimi ishte marrë tashmë dhe nëse përgatitjet fillestare ishin bërë tashmë.
Kritika nga Kisha Ortodokse
Eksperimenti hapi llogore të reja. Patriarku Bartholomaios i Kostandinopojës, kreu i Kishës Ortodokse, kishte folur rreptësisht kundër shndërrimit të Hagia Sophia në një xhami.
Hagia është një nga monumentet më të rëndësishëm të civilizimit njerëzor dhe i përket jo vetëm pronarëve të tij të menjëhershëm, por edhe "gjithë njerëzimit", tha patriarku në një shërbim të kishave në Stamboll.
Nikolas Uzunoglu, kryetari i Federatës së Turqve me origjinë Greke (IREF), i tha DW para vendimit të gjykatës se ai mendonte se ishte gabim që Hagia Sophia të shndërrohej në një polemikë politike. Ndërtesa qëndron për paqen midis feve dhe civilizimeve.
Kërkohet ndihma e Papës
Kisha Ortodokse Ruse gjithashtu ka kritikuar ashpër transformimin. "Shqetësimet e miliona të krishterëve që nuk janë dëgjuar," tha Vladimir Legoida nga Patriarkana e Moskës e agjensisë Interfax në Moskë. "Vendimi i gjykatës tregon se të gjitha kërkesat për kufizim janë injoruar."
Presidenti i Greqisë Katerina Sakellaropoulou i kërkoi Papës Françeskut ta ndihmonte atë të ushtronte ndikimin e tij ndërkombëtar në mosmarrëveshjen mbi Hagia Sophia. Qeveria turke duhet të rishikojë vendimin e saj dhe të rivendosë statusin e ndërtesës si një monument kulture, tha Sakellaropoulou në një bisedë me Francis në fillim të kësaj jave, sipas mediave greke .
Papa Françesku kishte thënë tashmë të Dielën pas vendimit për të transformuar Hagia Sophia në Sheshin e Shën Pjetrit se ai ndjeu "dhimbje të madhe" kur mendoi për pikë referimi në Stamboll
Një objekt, dy fe
Bota akademike kishte shprehur gjithashtu shqetësimin për transformimin e mundshëm të muzeut. "Ndërtesa u ka shërbyer dy feve botërore për 1500 vjet pa pasur nevojë të ndryshojë në thelb arkitekturën e saj," tha historiani Edhem Eldem nga Universiteti Bogazici i Stambollit.
"Është vetëm një pjesë e vogël e këtyre llojeve të ndërtesave në të gjithë botën. Dhe ju duhet t'i mbroni ato". Hagia Sophia gjithashtu qëndron për një trashëgimi të përbashkët, universale. "A duam ta izolojmë dhe fshehim këtë trashëgimi - apo do të preferonim ta paraqisnim atë në të gjithë botën?", Pyet Eldem.
Presidenti Erdogan duket se dëshiron ta shfrytëzojë këtë trashëgimi për qëllime të politikës ditore.
Emri i predikuesit për inaugurimin të premtes është gjithashtu një shenjë politike: Presidenti i Diyanet Ali Erbas është i njohur për interpretimin e tij konservator të Islamit.
Autoriteti më i lartë islam në Turqi u vu nën kritika të ashpra vetëm në prill të këtij viti pas një predikimi me rastin e Ramazanit. Arsyeja: Erbas kërkonte në shpërthimin e koronavirusit në mesin e homoseksualëve dhe atyre që refuzonin martesën.
Autori: Pelin Kernker (me agjensi), Daniel Derya Bellut, Verena Greb
