Kosova është një demokraci, pothuajse të gjithë janë dakord për këtë. Por çfarë është demokracia? A është kjo nëse 'popullit' lejohet të pajtohet me atë që bën dhe mendon qeveria? Kjo është shumë larg idesë se sovraniteti i takon popullit, apo se demokracia është “qeverisje nga populli”. Dhe a mund të klasifikohet me të vërtetë Bashkimi Evropian si një organizatë kryesisht jo-zgjedhore që ka në thelbin e saj me të meta demokratike, një fenomen nga lart-poshtë i drejtuar nga teknokratë të pazgjedhur?
Kushtetuta (Kushtetuta), e cila, ndër të tjera, rregullon kompetencat e mbretit, qeverisë dhe parlamentit, është një instrument politik që, për aq sa përmbahet në rregulla të ligjit të shkruar ose të pashkruar, është edhe ligjërisht i detyrueshëm. Kjo do të thotë se një përshkrim dhe vlerësim i kushtetutës nuk mund të jetë kurrë ligjor i njëanshëm dhe as që një studim politiko-shkencor nuk mund të shmangë aspektet ligjore të kushtetutës. Rendi politik është në thelb historik në natyrë. Bëhet fjalë për formësimin e shoqërisë publike me kalimin e kohës, ndaj një dimension historik është i domosdoshëm në një qasje gjithëpërfshirëse ndaj kushtetutës. Në librin e tij Dy Shtylla, shkencëtari politik dhe politikani praktik Ruud Koole, i trajnuar si historian dhe shkencëtar politik, ka sukses të jashtëzakonshëm në këtë sipërmarrje.
Autori nuk e paraqet vetë librin si një vepër për kushtetutën, por si një vepër për politikën, politikënkosovare , politikën në shtetin kushtetues demokratik . Kjo ka pak rëndësi për mua. Secili ka prejardhjen e tij disiplinore, edhe pse reflekton për të njëjtin objekt. Libri tregon se, pjesërisht falë stilit të shkrimit të qartë kristal, prejardhje të ndryshme disiplinore nuk përbëjnë asnjë pengesë për të kuptuar njëri-tjetrin.
Një nga temat kryesore strukturore në edukimin e së drejtës kushtetuese siç e njoh unë është tensioni në dualitetin e konceptit të 'shtetit kushtetues demokratik': a është ky koncept një pleonazmë, si 'bora e bardhë'? Apo është më shumë një oksimoron, si p.sh. "uji i djegur" (ose siç e ilustron një student i bardhë: "një politikan i ndershëm" dhe një student jo i bardhë nga një klasë tjetër: "një polic i ndershëm")? Pavarësisht nëntitullit të librit - ekuilibri i pasigurt në shtetin kushtetues demokratik - Koole nuk e merr dallimin dhe tensionin midis demokracisë dhe shtetit kushtetues si pikënisje strukturore për librin, por përkundrazi dallimin midis 'shtyllës zgjedhore' dhe 'shtyllës joelektorale' të shtetit demokratik kushtetues.
Shtylla zgjedhore përfshin të gjitha institucionet që janë lidhur me zgjedhjet, partitë politike, parlamentin dhe qeverinë. Shtylla jo zgjedhore përfshin gjyqësorin, teknokracinë dhe rolin e shoqërisë polder, në të cilën 'marrëveshjet' lidhen me aktorë të përzgjedhur jashtë kornizës së shtyllës zgjedhore. Veç kësaj, veçanërisht në nivel lokal, qytetarët të cilët zyrtarisht lejohen të rregullojnë dhe rregullojnë vetë gjërat në modën 'do-demokraci', një lloj shkalle e rritur e 'mbështetjes te vetja'. Midis teknokratëve, Koole përfshin jo vetëm burokratët dhe ekspertët, por edhe autoritetet e pavarura (organet dhe agjencitë e qeverisjes autonome), si dhe Bashkimin Evropian dhe bankat qendrore. ole konkludon se në balancë shtylla jo zgjedhore është zgjeruar shumë, në kurriz të hapësirës që mbetet për politikën e legjitimuar elektoral. Kjo e bën të paqëndrueshëm ekuilibrin e nevojshëm mes këtyre dy shtyllave të shtetit kushtetues demokratik. Madje ekziston rreziku i dedemokratizimit. “… Ndërmjet dy shtyllave, zhvillimet kombëtare dhe ndërkombëtare (veçanërisht evropiane) po shkaktojnë një rrëshqitje në favor të institucioneve qeveritare që nuk janë, ose më së shumti shumë indirekte, të bazuara në një mandat elektoral: shtyllën jo zgjedhore.
Më lejoni të paratha se unë ndaj përfundimet dhe pjesën më të madhe të analizës në themel, si dhe, të paktën në një kuptim të gjerë, vlerësimin kritik të saj të paraqitur diku tjetër në këtë numër. Frytshmëria e librit është se ai krijon shtysë, edhe në pikat ku unë jam kritik, për të reflektuar më nga afër mbi konceptin e demokracisë së përdorur dhe mbi atë që mungon shumë në libër, domethënë një analizë politike të funksionimit të Bashkimit Evropian. Sipas mendimit tim, Koole humbet nga sytë shtyllën elektorale të demokracisë, dhe rrjedhimisht efektet për këtë shtyllë në system.
Nuk është një pohim i pasaktë se po bëhet një zhvendosje nga shtylla zgjedhore në atë jozgjedhore dhe se kjo zhvendosje është në kurriz të shtyllës zgjedhore. Kjo është e vështirë të kapet në imazhin e 'ekuilibrit'. Bilanci nënkupton barazinë e dy peshave. Me të drejtë mund të thuhet se me një zhvendosje raporti ndryshon, por krijohet një ekuilibër tjetër. Kjo është paralele me situatën kur flitet për ndarjen e pushteteve: balancën e pushteteve. Konceptualisht, i njëjti dallim i pushteteve mund të ekzistojë në shtete të ndryshme, por një marrëdhënie e ndryshme midis këtyre pushteteve thjesht çon në një "ekuilibër" të ndryshëm midis tyre. Mund të jetë e njëjta gjë me dy shtyllat: me një zhvendosje nga njëra në tjetrën, mund të thuhet se ekuilibri ndryshon. Pra, ajo që ka vërtet rëndësi është nëse njerëzit mendojnë se kjo është një ide e mirë, më pak e mirë apo e keqe. Për shembull, shumica e avokatëve në Holandë janë të mendimit se gjykatës duhet t'i jepet mundësia të testojë ligjet kundër Kushtetutës dhe, nëse konstatohet se është në kundërshtim me Kushtetutën, nuk duhet ta zbatojë atë – gjë që gjykata tani është e ndaluar me kushtetutë. Sipas atyre juristëve, kjo është një ide e mirë. Sipas Koole, kjo nuk është një ide e mirë. Është mjaft keq se si gjykatat civile kanë marrë kompetencën për të vendosur urdhra ndaj shtetit për të arritur qëllime specifike të politikës brenda një afati kohor të caktuar nga gjykata (Urgenda).
