PREFAZIONE
Dr Gaetano Appeso - Scrittore
Una lettura semplice e profonda benché non sfuggono alla mente, ben nascoste tra le righe, vecchie cicatrici che mai andranno via. A tenere in vita la speranza è l’amore, che spesso trapela da versi per nulla rigidi, capaci di emozionare con espressiva musicalità. Così il poeta albanese Jeton Kelmendi rivela la complessa armoniosità del suo animo, che esprime con il magistrale movimento della penna, ancora capace di stupire attraverso metrica e simbolismo. Una penna che ha preso il posto di un fucile, nelle mani del giovane Jeton, soldato in campo per la liberazione del proprio Paese durante la guerra del Kosovo, conflitto armato combattuto tra il febbraio del 1998 e giugno del 1999. Sensazioni e ricordi che tormentano la mente di Jeton, alla continua ricerca di quel riscatto che possa ridare equilibrio alle vicende della propria vita. Versi e metafora esprimono questa esigenza, portando ai margini della realtà l’immaginazione artistica del poeta, che lascia scorrere i propri sentimenti come un fiume in piena. I ricordi si intrecciano al presente: le sofferenze di ieri, spietatamente indagate e senza falsi pudori, diventano solida base sulla quale costruire il futuro, speranza di un domani migliore. Ma la poesia di Jeton non è solo indagine autobiografica. Essa trae ispirazioni da elementi della natura, dalle sue manifestazioni più consuete come lo spettacolo della luna in una tarda notte d’autunno o i colori dei fiori in primavera, alle più impetuose, quali il vento del Nord, capace di piegare querce e cappelli di plis. La sua poesia è contemplazione, versi che contengono e trasmettono emozioni autentiche, serenità o affanno: “ tutta questa immaginazione in risveglio con tramonti quasi spenti”; “Se fossi un Raggio di Sole mi stenderei sui colli più belli della città”. La lucidità espressiva è un suo punto di forza, che gli permette, con occhi disincantati, di guardare e descrivere il mondo che lo circonda; quei piccoli e grandi difetti che rendono vera la quotidianità, fatta di gioie e nevrosi che caratterizzano incredibilmente i nostri giorni e che lui riesce ad armonizzare in un naturale scorrere degli eventi. La poesia si è fatta tramite per elaborare la sua vita e trarne insegnamento e sostegno, per mettere pace tra una mente resa cruda dalle vicissitudini e un cuore che è riuscito a conservare tenerezza. E la poesia ha vinto! Oggi Jeton Kelmendi è professore universitario, felicemente sposato e con due splendidi figli. I suoi scritti sono tradotti in molte lingue e pubblicate in diverse antologie letterarie internazionali. Una vita intensa tra lavoro, famiglia e letteratura. Kelmendi è oggi considerato il maggiore rappresentante della moderna poesia albanese, ha ricevuto numerosi riconoscimenti e premi ed è stato insignito nel 2019 del Neruda Award. Un riscatto ritrovato.
PARATHËNIE.
(Dr. Gaetano Appeso - Shkrimtar)
Përktheu nga Italishtja: Aleksandër Çulaj
Një lexim i thjeshtë dhe me ndjesi të thellë që nuk i shqitet mendjes, fshehur mirë midis vargjeve, plagë të vjetra që nuk do të shuhen kurrë. Për të mbajtur gjallë shpresën dhe dashurinë, që shpesh buron nga vargje aspak të ngurtë, porse të fortë për të emocionuar njeriun me muzikalitetin shprehës. Kështu, poeti shqiptar - Jeton Kelmendi, shpalos harmoninë komplekse të shpirtit të tij, shprehur përmes lëvizjeve mjeshtërore të penës, me aftësitë mahnitëse përmes metrikës dhe simbolikës. Një stilolaps që ka zëvendësuar pushkën, në duart e Jetonit të ri, ushtar në terren për çlirimin e vendit të tij gjatë luftës së Kosovës, konflikt i armatosur që zgjati nga shkurti i vitit 1998 dhe përfundoi në qershor të 1999. Ndjesì dhe kujtime që krijojnë dallgë turbolente në mendjen e Kelmendit, duke kërkuar gjithnjë atë shpengim që mund t'i rivendosë atij ekujlibrin e ngjarjeve të jetës. Vargjet dhe metafora shprehin këtë nevojë, duke na sjellë me imazhe reale imagjinatën artistike të poetit, duke lënë të vërshojnë ndjenja si ata lumenjtë e furishëm. Kujtimet ndërthuren me të tashmen: vuajtjet e së djeshmes, të hulumtuara troç dhe pa modesti të rreme, bëhen një bazë e fortë mbi të cilën ndërton të ardhmen, duke shpresuar për një të nesërme më të mirë. Ama, poezia e Jetonit nuk është vetëm një pasqyrë autobiografike. Ajo përmban frymëzim nga elementët e natyrës, nga manifestimet e saj më të zakonshme si ajo e spektaklit të hënës në një natë të vonë vjeshte ose ngjyrat e luleve të pranverës, nga ato më të vrullshmet, si era e Veriut, në gjendje të përkulë edhe lisat më të fortë. Poezia e Kelmendit është soditje, vargje që përmbajnë dhe transmetojnë emocione autentike, qetësi ose gulçim: “e gjithë kjo imagjinatë në rizgjimin të Diellit nga Perëndime gati të fikura"; "Nëse do të isha një rreze dielli do të shtrihesha në kodrat më të bukura në qytetit". Qartësia e shprehjes është një nga pikat më të forta, që i lejon atij, me sy të magjepsur, të shohë dhe të përshkruajë botën që e rrethon; ato defektet e vogla e të mëdha që e bëjnë jetën e përditshme të vërtetë, të përbërë nga gëzimet dhe neurozat që karakterizojnë ditët tona dhe që ai arrin t'i harmonizojë dhe t'u japë një rrjedhë të natyrshme ngjarjeve. Poezia është bërë ndërmjetëse e përpunimit të jetës së tij, për të mësuar dhe për të dhuruar mbështetje, për të vendosur paqë, nga një mendje zjarrmuese nga peripecitë dhe një zemre që ia ka dalë të ruajë butësinë. Pra, poezia fitoi! Sot Jeton Kelmendi është profesor universiteti, i martuar dhe me dy fëmijë të mrekullueshëm. Shkrimet e tij janë përkthyer në disa gjuhë të ndryshme dhe janë botuar në disa antologji letrare ndërkombëtare. Domethanë, një jetë intensive midis punës, familjes dhe letërsisë. Kelmendi sot konsiderohet një nga përfaqësuesit më të madhenj të poezisë moderne shqiptare. Ai ka marrë medalje dhe çmime të shumta dhe më 2019 i është akorduar Çmimi Neruda Award. Një shpërblim i merituar.
POSTFAZIONE
Dr Saverio Sinopoli Presidente dell’Associazione Culturale P. Neruda
Ho incontrato per la prima volta Jeton Kelmendi in occasione del sesto festival mondiale della poesia Mihai Eminescu a Craiova in Romania e ho subito riconosciuto in lui un uomo gentile, dalle larghe vedute, dotato di capacità manageriale ma soprattutto geniale. Dopo solo qualche tempo, ho avuto il piacere di ritrovarlo a Taranto, in Italia, insieme al suo amico accademico Lulzim Tafa, in quanto destinatario del premio internazionale Pablo Neruda. Sono bastati pochi giorni insieme per sentirlo come un caro amico, come persona conosciuta da tempo infinito. Un uomo dotato di antichi e nobili valori. Interessante e piacevole la lettura di questa sua raccolta di poesie dove ancora emergono ricordi della guerra vissuta. Ricordi mescolati e soverchiati qua e là da luci di speranza e amore per la vita. Leggendo le sue poesie, immergendosi nei suoi versi è facile percepire l’intreccio della vita con l’amore, col destino, con la speranza, col sogno. D’altronde, Jeton è stato un ragazzo soldato, ha sperimentato le brutture della guerra, ha perduto la sua iinnocenza: Ho fatto quello che ho fatto ed ho portato qui me stesso ora ho tutto il tempo per affrontare me stesso trascinato nel tempo fai quello che ti piace ma non dimenticare le lunghe strade sulla fronte rugosa della storia da “Ho portato me stesso con me” Oggi, egli è in cerca di significati, di una lingua nuova che sappia esprimerli. Forse, il linguaggio dell’amore è l’unico che consenta l’intesa, la comprensione. Ma, rimane il punto interrogativo su come affrontare il futuro mentre il ricordo della violenza subita e posta in azione continua ad essere presente. Non sbiadisce, non si allontana. Anche il futuro sarà impregnato da quei fatti tristi e richiederà tutto il suo coraggio per affrontare il domani. Sulle sue spalle ha portato “paura e coraggio fino ad ora” E tutto diventa incertezza, la vita sentita come “soffio di vento”. E, anche la lotta per la libertà, l’amore per il proprio paese che “dimentica i sopravvissuti” assume un acre sapore. Geniali i versi di Jeton Kelmendi nelle poesie “In quale stazione scende il fato, In quale stella è il nostro destino, Tutto va lontano, Nella casa dell’anima, che formano, insieme un mosaico dai tanti colori. La poesia per Jeton kelmendi non è soltanto un modo di esprimersi quanto il suo rifugio. E, in questa raccolta egli anche esprime la sua esperienza di vita nei lunghi mesi che hanno visto il Covid diffondersi e creare solitudine e morte: Ma a quale tempo a quale incubo siamo di fronte da “Viviamo questi giorni fuori dal tempo” Molteplici i temi trattati, le esperienze narrate, le emozioni descritte con pennellate, a volte, dai forti colori. Jeton kelmendi è un uomo colto e pieno di curiosità che lo portano ad analizzare vari aspetti umani magari anche comuni esperienze, passioni e vissuti e lo fa in maniera così alta da renderli universali.
PASTHËNIE
Dr Saverio Sinopoli President i Shoqatës Kulturore P. Neruda
Përktheu nga Italishtja: Aleksandër Çulaj
E kam takuar për herë të parë Jeton Kelmendin me rastin e Festivalit të Gjashtë Ndërkombëtar të Poezisë - Mihal Eminescu, në Kraiovë të Rumanisë dhe përnjëherë arrita të njoh njeriun e sjellshëm, mendjehapur, talentin e spikatur, me aftësi menaxheriale dhe mbi të gjitha brilante. Vetëm pak kohë më pas, pata kënaqësinë ta ritakoj atë në Taranto, Itali, së bashku me shokun e tij - akademikun Lulzim Tafa, fitues çmimit ndërkombëtar Pablo Neruda. Kanë mjaftuar pak ditë qëndrimi së bashku, për ta ndjerë atë si mik shumë të shtrenjtë, sikur ta kisha njohur prej kohëve të pafundme. Një njeri i mbrujtur me vlera të rralla antike dhe fisnike. Është interesante dhe e kënaqshme leximi i kësaj përmbledhje të tij poetike, nga ku ende na shfaqen kujtimet e luftës së përjetuar. Kujtime të përziera dhe të tejmbushura aty - këtu me dritat e shpresës dhe dashurisë për jetën. Ndërsa lexon poezitë e tij, duke u zhytur në brendinë e vargjeve, është e lehtë të perceptosh gërshetimin e jetës me dashurinë, me fatin, me shpresën, me ëndrrat. Nga ana tjetër, Jetoni ka qenë një djalë ushtar, nga ku në moshë të njomë ka përjetuar shëmtinë e luftës, duke e humbur të tijën pafajesi:
Unë bëra atë që bëra
dhe e solla këtu vetveten
tani kam gjithë kohën përpara
të përballem me veten
duke u tërhequr në kohë
bëj atë që më pëlqen
por nuk do të harroj rrugët e gjata
mbi ballin e rrudhosur të historisë
ndërsa "e solla vetveten me vete".
Sot, ai është në kërkim të domethënies, të një gjuhe të re shprehëse. Ndoshta, gjuha e dashurisë është e vetmja që i jep kuptimësinë. Por, pikëpyetja mbetet se si të përballohet me të ardhmen, ndërsa kujtimet e së kaluarës dhe dhuna e pësuar e vënë në siklet dhe i shfaqen gjithnjë prezente. Ai nuk zbehet, nuk largohet. E ardhmja e tij do të jetë e mbarsur nga ato fakte të trishtueshme, nga ku lypet shumë forcë dhe guxim për të përballuar të nesërmen. Mbi supet e tij ai ka sjellë “frikë dhe guxim deri më tani". Dhe gjithçka bëhet paqartësi, kur jeta ndjehet si një "frymë ere". Madje, edhe sakrifica për liri, edhe dashuria për Dheun e vet që "harron të mbijetuarit", merr shije tërësisht të hidhur. Vargjet gjeniale të Jeton Kelmendit janë brilante në poezitë “Në cilin stacion zbret fati,
Në cilin yll është fati ynë,
Gjithçka shkon larg,
Në shtëpinë e shpirtit", të cilat,së bashku, ato formojnë një mozaik të shumtë ngjyrash. Poezia për Jeton kelmendin nuk është vetëm një mënyrë për të shprehur veten aq sa streha e tij. Dhe, në këtë koleksion edhe ai shpreh përvojën e tij të jetës në një kohë të gjatë muaj që kanë parë përhapjen e Covid e krijoni vetminë dhe vdekjen: Por në çfarë kohe për çfarë makthi jemi përballur nga "Ne jetojmë këto ditë jashtë kohës" Tema dhe përvoja të shumta trajtohen, duke rrëfyer emocionet e përshkruara me goditje me furça, herë pas here, me ngjyra të forta.
Jeton kelmendi është një njeri i kulturuar plot kuriozitetet që e shtyjnë të analizojë të ndryshme aspektet njerëzore ndoshta edhe të zakonshme përvojat, pasionet dhe përvojat dhe e bën këtë në aq i lartë sa t'i bëjë ato universale. Dr Saverio Sinopoli Kryetari i Shoqatës Kulturore Pablo Neruda. Gjeniale vargjet e Jeton Kelmendit tek poezitë brilante “Në cilin stacion zbret fati, Në cilin yll është fati ynë, Gjithçka ikën larg, Në brendinë e shpirtit..,"etj, të cilat së bashku formojnë një mozaik të mahnitshëm ngjyrash. Poezia për Jeton kelmendin nuk është vetëm një mënyrë për të shprehur veten si qenie e tij. Përkundrazi , në këtë përmbledhje ai shpreh edhe përvojën e jetës së një kohe të gjatë bashkëjetese me Kovid, nga ku solli vetmi të madhe dhe vdekje njerëzore:
Hej zot, çfarë kohe,
Cilin makth Kemi përballë? -shkëputur nga "Ne jetojmë këto ditë jashtë kohës". Shumë dimensionale temat e trajtuara, eksperiencat e rrëfyera, emocionet e përshkruara përmes një finese të hollë dhe herë pas here, me ngjyra të forta. Jeton Kelmendi është një njeri i kulturuar plot kuriozitetet, që arrin të analizojë ndryshe aspektet njerëzore, madje edhe përvoja të zakonshme përditore pasionesh dhe jetesash, nga ku i bën me një cilësi aq të lartë sa arrin t'ì bëjë universale.
