TË ZBRESËSH NË TOKËN E SHENJTË
TEL AVIV, RRETHINË…
Ç’janë këta kryqe të mëdhenj nëpër erë
mbi Tokën e Shenjtë?
Avionët. Sa herë ulen poshtë,
aq herë një Krisht ngrihet lart në Qiell.
Erdhëm dhe ne të shohim gjurmët
e Ringjalljes, e ndjeva që trupi
m’u mbush me ato gjurmë
si me copëza ndriçimesh
në një festë tronditëse.
U bëra rruga që del
nga rrethinat e Tel Avivit
për të vazhduar më përtej, ku fillon Bibla.
Pemët e ullinjve janë mbushur
me sy të rinj që të vështrojnë
me dhimbje, sidomos kur je shqiptar,
kështu m’u duk. Kemi plagë të njëjta,
holokaust, përndjekje…
burgun e Krishtit…
Që nga kohët e vështira
mbeti ai shtrëngim duarsh
si Mali i shenjtë i Tomorrit,
si lumi Jordan… Po unë kam etje,
dua ujë… dhe gota m’u bë plot me verë.
Peshku mbaroi, na tha kamerieri,
teksa në pjatën bosh m’u shfaq
një goxha peshk.
Në njërën anë të pllajës
shoh kopetë e deleve të kullosin diellin
e paradites,
në anën tjetër një kope me tanke
hijet e pasdites.
Ç’janë këta kryqe të mëdhenj
nëpër erë mbi Tokën e Shenjtë?
Avionët. Sa herë ngrihen lart,
aq herë një Krisht zbret nga Qielli
me krahët e hapur.
Mësona, o Biri i Zotit,
si t’i kthejmë tanket në dele?
Dhe nxitoj të hap njërin nga ungjijtë
të gjej se ç’ke thënë pikërisht këtu, ku jemi…
Rrugës, 8 nëntor, 2022… Po 8 nëntor ishte,
kur më arrestuan dikur në vendin tim… dhe shikoja
hijen e Krishtit në muret e burgut…
PAGËZIM I RI
Lumi Jordan,
e di, buron nga agsholet qiellore
dhe derdhet në shpirtin prej toke
të njeriut,
ja, si tani mbi trupat tanë.
Mbështjellë jemi me këmisha të gjata
në ngjyrën e ndjenjave,
në çastin e bardhë të pagëzimit.
Shoh fytyrën e Edës time,
që e mbuluan ujrat tre herë
dhe doli me fytyrën e Madonës,
nga flokët e gjatë pikonin bulëza drite.
Edhe unë me fytyrën time isha,
e zhyta tre herë në rrjedhën e shenjtë
dhe dola me fytyrën e Hyjit,
nga flokët e gjatë pikonin bulëza drite.
Kujtesa e ujit,
plot me pasqyrime të Krishtit,
të nxjerra mbi brigje… që përhapen
bashkë me erën
si përtëritja e premtimeve
nëpër ditët pelegrine pa mbarim…
Buzë lumit Jordan, 9 nëntor, 2022
* * *
Kërkoj kësaj rruge
të gjej një sandale të Krishtit,
se Ai këtej shkoi… ja, gjurmët
si zemra të vizatura mbi rërë
nga duar të dashuruara.
Rendin veturat… trenat… dëshirat…
Sandalet e tij janë…
Po këtu Krishti ishte i zbathur si fjalët.
Ik kënga ime, ashtu zbathur dhe ti
dhe mos u kthe!
Po gjete ndonjë sandale, aty qendro
si një zog hebre në folenë e tij.
Shoh lart sandale që fluturojnë...
Kush po ecën nëpër Qiell?
Betlehem, 14 nëntor 2022
PLLAJA E SHKRETËTIRËS
Ç’zbardhëllen ashtu tej në pllajë?
Të jenë dele të shndërruara në gurë?
Të jenë gurë që do të bëhen dele?
Nuk janë kryqe ato ndanë rruge,
por shtylla elektrike.
Kanë venë dhe reklama,
me mirazhe burrash dhe grash që qeshin,
kaq shumë Adamë dhe Eva pa fund,
u zbardhëllejnë dhëmbët
më shumë se mermeret e tempujve larg.
Çudi që s’e kishim kuptuar
që kjo është mrekullia…
Masada, 14 nëntor 2022.
NË FUSHËN E BARINJVE,
TEJ NË BETLEHEM…
Të ecësh pa u ndaluar
nëpër Tokën e Shenjtë
në kërkimi të Birit…
Pelena resh të bardha
mbështjellin të qarat prej foshnje
të shiut…
Në anë kanë mbetur
të mbërthyera si kryqe
stinë dhe troje,
fjalë dhe heshtje të vjetra.
Një varrezë na pret përpara.
Vetëm me ringjalljen Tënde
mund të ecë e qetë jeta
mespërmes epitafeve prej mermeri.
* * *
Paraditja - Izrael,
Pasditja - Palestinë.
E njëjta e diel
Sovranshëm ndrin.
Manteli i Jezusit
Eshtë era që fryn.
Xhami autobuzit
Ka lot apo brymë?
Dhe rruga si gjarpër
Në Edenin parajsor.
Ky kufi kaq afër,
Këpute me dorë!
Shkretim dhe plehra,
Manastir mbi shpate.
Teleferik në humnera
Ç’i bashkon dy fate?
E dritës psherëtimë
Nga çdo portë del.
Tani – Palestinë,
Pastaj - Izrael.
Mes nëntori 2022
NË SHPELLËN E LINDJES
Te Shpella të shkojmë,
ku lindi Biri i Hyut.
U çuam herët, pasmesnate. Do ta gjejmë
drejtimin nga yjet
që bien andej me shkrepëtima
si fishekzjarre ditlindjeje.
Kodërzat, kupolat… si bark i fryrë gruaje…
Të gjatë rreshtat, të gjatë, me pelegrinë
nga e gjithë bota. Po ata para nesh,
mos kanë ardhur para një jave
dhe ata para tyre para një viti?
Ka një mijë vjet që ecim,
dy mijë vjet e më shumë...
për të mbërritur te kjo shpellë.
Mbi kryet tona si u gjend ky tavan bazilike
si një qiell nate?
Po këto kolona të larta që hovin anëve
për të mbajtur qiellin? Kjo kriptë sipër Shpellës?
Me ç’urdhër u ngritën të gjitha?
Të Helenës, nënës së perandorit Kostandin,
dëgjoj një zë.
Ou, po ky është ilir, nga viset e mia,
më vjen të thërras.
Ja, ja, guva, - barku i Maries.
E vogël hyrja, duhet të biesh më gjunjë
për t’u futur brenda!
Shpellë moj, e lindjes së Jezusit,
Kishë-lindje, që lëkundesh si djep,
Psalme shpirti si nga fundi i pusit
me ujë bekimesh, të lutem, më jep!
Po ç’u bë varësja e Edës time, ku i ra
Medalja Mrekullibërëse e Shën Mërisë?
Mos ia mori një dorë foshnje
siç bën kur luan me gushën e mamit të vet?
Po, po, doçka e Jezusit ta këputi
zinxhirin e hollë të ndjenjave,
nuk e pe? E puthi dhe ja, ku e ka lënë,
mbi një napë, nga ato që mbështillnin qingjat,
kur lindnin,
me një të tillë mbështollën
dhe Jezusin foshnjë.
Ai po qesh.
Bir, që na solle këtu, për t’u ndjerë më shumë
baba dhe nënë,
At’jon! – shungëllon ajri në Betlehem.
Mes shkulmeve të natës doli një hënë
si gjiri i Maries.
Jeta do qumësht përherë si foshnja,
që lëvrin duart, luan me hënën
dhe buzëqesh sërish.
…rruga si kordoni ombelikal…
...toka si djep na lëkundet, si djep… toka…
Dhe themi midis nesh fjalë të mëdha:
Një erë e re, pas Krishtit, mori atë buzëqeshje,
këtu nisi historia e buzëshjes së botës…
Shpellë,13 nëntor 2022,
nga ora 3.06 deri në orën 5.05 pasdite,
Betlehem, Palestinë…
E MADHËRISHME GAMILE E PALESTINËS
E madhërishme gamile e Palestinës,
Ku shkon ashtu me çap të rëndë?
Të vetmet lule të shkretëtirës
Janë në qilim mbi kurrizin tënd.
Sa e trishtuar je pranë turistëve,
Pesë dollarë një shëtitje me ty.
Me ç’fjalë arabe në gjunjë bie?
Dhe rrëkenë e lotit ç’ta heq në sy?
Të rrjepur gjunjët me plagë të thata,
Profil i zgjatur – emblemë durimi!
Nga toka ngrihesh mbi këmbët e gjata,
Si gdhendje e hijshme në dru ulliri.
Mos bjerë në gjunjë, gamile, për mua,
Jo, nuk hipi! Dhe pse na mban?
S’e duroj durimin tënd të nënshtruar
Dhe loti i kafshës prapë është human.
Gjithnjë më e lodhur mbart fatin tënd
Apo mallkimin e shkretëtirës?
Kurrëkund nuk shkon me atë çap të rëndë,
E madhërishme gamile e Palestinës.
Jeriko, West Bank… nëntori 2022.
DETI I VDEKUR
…të vdekurit tanë…
si me ujin, me vajtime i kemi larë
në Ballkan.
Sot pasdite ishim në një Det të Vdekur,
që na lante ne, të gjallët.
Me baltën në breg,
lyenim trupin dhe fytyrën.
Mos donim të ribënim veten nga balta
si në ditën e parë të jetës?
Ashtu shkuam te klubi më i ulët në botë,
Kalia Beach, nën nivelin e detit, 14 nëntor 2022.
JERUZALEMI NË MBRËMJE
Dritat e kësaj nate,
të gjitha përreth meje
mahnitshëm
si qirinj
në duar murgeshash të bardha.
Ballkoni im - frymëzim karuseli,
avitet të shkojë
në një tjetër ballkon.
Ç’drita djegin më shumë,
janë plagë prej Krishti.
Sido të ndiçojnë, njëlloj nuk janë dritat,
ja, ato të universitetit me të spitalit,
të Sinagogës me ato të shatërvanit,
të klubit të natës me njollën e dritës
në ballin e një të çmenduri,
dritësira e puthjes së fundit te dera,
fenerët e alarmuar të një makine policie,
shkëlqimi që frushullon,
që s’e dimë nga na erdhi,
që na ngjan me qirinj pa mbarim
në procesionin e mbarimit të vjeshtës.
Ballkoni tjetër si një frymëzim karuseli
avitet të vijë te ballkoni im.
I magjishëm ky çast pezull
mes një ylli dhe një mace hebreje,
e shtangur nga drita e një ledhatimi.
Hotel Ambasador… nëntor 2022
DARKA E FUNDIT
Darka e Fundit,
sa e pafundme,
çdo mbrëmje…
SPAZMA POETIKE
NË BURGUN E JEZUSIT
Zbres shkallët e gurta
në errësirë
dhe gjej më shumë dritë,
…një si fron
të thurur me vetëtima…
* * *
Me prangat e Jezusit
ndjehem më i lirë.
Vij rrotull
si në qelinë time.
Ajrin e zymtë mbush
me biblën e poezisë.
* * *
Këtu lidhën Jezusin
Te kjo shtyllë e gjysmuar.
që s’duroi dhe u këput
nga tronditja dhe turpi.
Invalide mbeti si mëkati.
* * *
Sipër është
Pallati i Sundimtarëve.
Bie shi që nga atëhere.
Duar si të Pilatit
zgjaten, por nuk lahen
kurrë.
* * *
Udha e Kryqit.
Ndalesa nr. 13,
lexon Eda ime…
Krishtin e zbresin
nga kryqi.
Kokën e Tij
të përgjakur
vë Eda në prehër.
* * *
Shkëmbi i Golgotës
i çarë
si zemër tragjedie.
Me xham e kanë mbuluar
si një arkivol në Kishë.
* * *
…vdekja është gjallë…
…atëhere s’paska vdekje…
* * *
Një degëz ulliri
kam ndër dhëmbë,
e brej si ankthin
dhe një pemë tani
në Kodrën e Ullinjve
kullon gjakun tim…
* * *
Trupi u bë violinçelë,
krahët - tastierë,
flokët - harqe.
Eda ime
me tre Marie të tjera
krijuan një kuartet
rekuimesh të shenjta.
* * *
Ti që do të flasësh
në heshtje a në altar,
Fjala është dhe e fundit
kur të ketë ngjallur varre.
Pa datë, andej-këtej..
DIÇKA PËR PËRJETËSINË
Të përjetshëm
janë veç kafshët dhe tiranët.
Kafshët s’e dinë
që ekziston vdekja,
Tiranët e dinë se është
gjithmonë e tjetrit.
Vdekja është e barabartë
dhe në padrejtësinë e saj.
I dal përpara,
ta mirëpres dhe ta qortoj…
TE VARRI I KRISHTIT
Pa atë varr bota do të ishte më e vdekur, mërmerita.
Jeruzalem, 15 nëntor, ora 6.11 e mëngjesit.
Vetëm për vetëm mbeta te Varri i Krishtit,
Rashë aty dhe po e përqafoja.
Rrasa e varrit mori drithmat e mishit,
Plagë mermeri më dha… mister… gozhda,
Që pa mëshirë iu ngulën dhe shpirtit,
Edhe ajrit, hyjnoren për të vrarë.
Po varri është bosh… Mrekullia e Birit
I kishte ikur vdekjes… ja, te ky varr!
Ngushëllomë, o Qiell, të përgjërohem,
Shpik ringjalljet! Si mund të vdesë biri?
Vazhdo. Që varret bosh të kuptohen…
Merrmë, s’ka pse të jetë jetim prindi.
Ballin përplasa mbi varrin e Krishtit,
Pllaka u ça si shkëmbi i Golgotës.
Oh, jo, kafka ime ashtu krisi
Dhe rrjedh si gjak dhimbja e botës.
KUNDËRUNGJILLI SIPAS JUDËS
…dhe Juda tha: unë u ringjalla, deshi Djalli dhe u bë,
s’mund të më çonte në parajsë, ku s’ishte as vetë,
më shumë në qiell isha unë, i varur në degën e pemës,
e këputi me dhëmbë litarin dhe rashë mbi tokë.
Ngrihu, tha Djalli, shko dhe përhap gulçet e mia,
ja, ashtu si puthjen tënde, njëlloj janë. Thuaj
që Jezusi ishte një tjetër me emrin Jezus, i zakonshëm,
asnjë mrekulli s’ka bërë, as predikime, besoni
në mosbesimin tonë, as në burg nuk ka qenë, s’ka
qeli të tij, as Fjalë të tij, lavdëro Barabën që s’dinte
të shkruante, ngulmo që as holokaust nuk ka patur,
as kampe përqendrimi, Aushvic, Spaç, as kryq,
as pushkatime poetësh, mos harro të thuash që
më e mirë është mospoezia se poezia dhe zhduki,
kopjoi më parë dhe shpërndaji si të tuat. Nuk ka
ringjallje tjetër veç tëndes. Të harrohen kryqi, krimet
diktaturat, të zeza si shpirti im, të kuqe si fytyra jote,
kur puthe Krishtin, që të sundojmë ne dhe puth
sa më shumë, nëpër darka shko, puth pa frikë këdo,
puthjet e tua i shndërrojmë në kafshime dhe tortura,
i estetizoj për teatrin dhe filmat, i japim në televizione,
puthja jote është arma ime, ndryshe unë s’jam. Me
ulërimën time u bënë Lufta e Parë Botërore, por
dhe të tjera të para para asaj, lufta e dytë dhe të dyta
të tjera pas saj, murtajat, realizmi socialist, tërmetet,
eksodet, pandemitë… Ruaj puthjen tënde dhe përhape,
përhape, përhape Kundërungjillin tim, sipas Judës.
NË NJË SHITORE, S’E DIMË KU JEMI
NË IZRAEL APO NË PALESTINË…
Te dera na dhanë nga një shportë për blerjet,
Të thurur me kashtën e rrezeve të kësaj dite.
Eda ime endet mes pasqyrave dhe vitrinave
Plot me diamante që ishin buzëqeshjet e saj
Dhe vë në shportë një byzylyk me kryq të florinjtë,
Unë – ylberin që u këput këtej kufirit.
Eda - disa rruzare për t’i dhuruar të bekuara,
Unë – postbllokun mes Izraelit dhe Palestinës.
Dy shaje zgjedh Eda, për ç’valle dasme?
Porositë e dy reve ushtare marr unë nga lart.
Eda gjen një Marie, unë kurorën me gjëmba,
Mjafto për sot, them. Vetë duart e Edës
janë shporta që mban brenda ëndrrën time…
…pas mesit të nëntorit 2022
PËRPARA KRISHTIT
- Vazhdimi i një poezie të Naim Frashërit -
Fytyra jote mua më tregon*, o Krisht,
Gjithë njerëzinë si në pasqyrën qiellore.
Me Ty u nda bota mrekullisht,
U krijua e shkuara dhe e ardhmja e kohëve.
Kaq shumë dhunë ka në Biblën e Vjetër,
Vëllai i parë në botë
vëllait ia nguli thikën në shpinë.
Ti solle dashurinë me Biblën tjetër,
Me Biblën tjetër Ti solle dashurinë.
Të duam, the, dhe armikun ta bëjmë vëlla,
Me dashurinë nga vijmë,
kjo tokë duhet mbjellë.
Në mish të ngulën gozhdë të mëdha,
Kryqi që ngritën, të ngriti në Qiell.
Fytyra jote u bë Qiell nga të githa anët,
Me buzëqeshjet pafund të yjeve,
Prandaj dhe njeriu si kryq i hap krahët
Ti na le kryqin e përqafimeve.
Eja! E presim ardhjen Tënde si shpëtimin.
Eja! Të ndalet djalli dhe çdo fund djallëzor.
Eja! Agimet prandaj sjellin agimin,
Eja! Ardhjen Tënde afrojnë, o Hyjnor!
____________________________________________
*) Varg i Naimit në poezinë “Përpara Krishtit”.
KY SHESH I BUKUR NË JERUZALEM
Ky shesh i bukur në Jeruzalem
si kurorë e rënë nga lart…
jo, jo nuk mund ta krahasoj me kurorën
me gjëmba të Krishtit, ka kaq shumë
vezullime gurësh si Kurora e Artë që mori
Yehuda Amichai në një festival
buzë një liqeni,
të ndarë përgjysmë me vendin tim,
ja, si vera që i hedhim tjetrit nga gota jonë.
Pranë kishte një grua të bukur ai.
Dhe ky shesh në Jeruzalem
si ajo e shtrirë është, gurët
kanë ngjyrën lakuriqe të saj.
Dhe kjo kthesa që të çon te Muri i Lotëve,
është si një varg në hebriaisht
i një poezie timen,
e përkthyer nga Rami Saari, një tjetër poet,
më i ri se unë. Te ky varg
Eda ime po ushqen një mace,
ç’po i jep, mos metaforën që sapo shkruajta?
Sheshi ngjan prapë me një kurorë,
kaq shumë mbretërore,
nga kryet e Solomonit ka rënë? Ah,
kisha një mik me këtë mbiemër, s’e di ku
ka ikur? Lutem: qoftë mirë! Ai do më njihte
me shkrimtarin David Grossman.
Djali i tij, Uri, tankist, u vra në Betejën
e Dytë të Libanit, e ka shkruar
në romanin “Falling out of time”.
Ah, ky shesh po më rrotullohet
si kulla e hekurt e tankut.
David! Edhe unë rashë jashtë kohës
në një zi si tënden… nuk flas dot…
Nuk dua të na dëgjojë Eda ime, vazhdon ajo
të rrijë me macen hebreje, i duhet të bëjë patjetër
një ledhatim
dhe nuk po shikon macen, duart e saj
janë larg si dy Betleheme… në një shpellë…
mbi një Jezus foshnjë...
që duhet rritur brenda vetes…
i bukur dhe në kryq…
A është afër shtëpia jote, David,
nga ky shesh?
Që po më duket si një filxhan i madh kafeje
të hidhur, që do ta pijmë bashkë. Një herë ti
nga njëra anë e një herë unë nga ana tjetër.
Po si ta njoh shkrimtarin Grossman në rrugë?
A del ai? Apo çdo njeri këtu është një David
dhe unë jam një hebre.
Në Jeruzalem është hera e parë që vij,
po sa herë ka ardhur tek unë Jeruzalemi…
I përlotur rri në anë të kurorës,
pres Edën time
me hapat e saj të më sjellë Tokë të Shenjtë…
Porta e Zionit nga hymë në Qytetin e Vjetër,
16 nëntor 2022
* * *
Kohës që më vrau
si t’i jap një tjetër mundësi?
Nga plaga rrjedh gjaku i ringjalljes…
Dita e ikjes, Tel Aviv, 17 nëntor 2022
BISEDA E KTHIMIT ME ANDREAS D.
Shën Andrea Apostull është dhe ungjillizues
i shqiptarëve… (Sipas Radio Vatikanit)
Andreas, ku e kishte të Shenjtën ajo Tokë?
Unë u përkula dhe e preka me duar:
Të njëjtë gurët dhe bari dhe plasaritjet
si brengat
bregu, bregoret, ullinjtë dhe ujrat
si një zgjim i gëzuar fëmije,
po ai dhé, që mora dhe me vete në një kryq.
Retë e bardha
që kullosnin si delet në ëndërr,
më kujtuan ditën e të drejtave të kafshëve,
që festohet në Izrael.
Dhe mendova se ditët janë të njeriut
dhe i nxënë të gjitha.
Toka, ku shkelim, në marrëveshje
me Qiellin, na bekon. Mos vallë hapat
i shenjtëron ecja e hyjnores
me këpucët tona prej ere?
Edhe veten mund ta lësh,
por jo këtë udhëtim,
në kërkim të Birit. Që je ti përtej vetes,
që është e tëra pa ty,
prani tronditëse e mungesës.
Tmerri është kur nuk i mungon askujt,
po le të vazhdojmë në gjurmët e Birit
si në ato të Atit.
- At’jon! – ma kthen jehonën e thirrjes time
Toka e Shenjtë përtej vendeve dhe kohës,
në jetë të jetëve. Amen!
