Profesori amerikan, Alon Ben-Meir, ka komentuar mbi zhvillimet e fundit që po ndodhin në Kosovë.
Ai ka thënë se SHBA dhe BE duhet t gjenjë një zgjidhje për konfliktin mes Kosovës dhe Serbisë, përcjell Bota sot.
“Është naive të supozohet se duke pasur parasysh kushtet aktuale gjeopolitike në Ballkan dhe dimensionin psikologjik të konfliktit ndërmjet Kosovës dhe Serbisë se një zgjidhje për konfliktin e tyre mund të gjendet nëse BE-ja dhe SHBA-ja nuk zhvillojnë një strategji kosto-dhe-përfitim të artikuluar qartë të zbutur nga një proces realist pajtimi
Demonstratat e fundit pas zgjedhjeve komunale në tre komunat me shumicë serbe në veri të Kosovës, dhe ngjarjet që pasuan, sugjerojnë fuqimisht se sa të papërpunuara janë nervat mes kryeministrit Kurti dhe serbëve etnikë në Kosovë, si dhe mes Kurtit dhe presidentit të Serbisë Vuçiq. Ata tregojnë se sa larg qëndrojnë dhe sa mosbesues janë ndaj njëri-tjetrit.
Zhvillimet fatkeqe që ndodhën para dhe pas demonstratave përfshijnë: dërgimin e policisë nga Kurti për të shuar demonstratat; Refuzimi i Kurtit për të nënshkruar Asociacionin e Komunave Serbe; Refuzimi i Vuçiqit për të nënshkruar marrëveshjen franko-gjermane edhe pse ai ra dakord verbalisht t'u përmbahej dispozitave të saj; Thirrja e Vuçiqit u bën serbëve të Kosovës që të bojkotojnë zgjedhjet dhe t'i "rezistojnë okupimit". dhe dërgimin e tij të një kontingjenti ushtarak serb në kufirin me Kosovën. Shpërthimi i dhunshëm që pasoi, në të cilin u plagosën 30 paqeruajtës të KFOR-it, shkaktoi kritika të ashpra nga BE-ja dhe SHBA-ja për veprimin e gabuar të Kurtit.
Për të ruajtur stabilitetin në Ballkan dhe për të bërë përparim të prekshëm në negociatat mes dy palëve, BE-ja dhe SHBA-ja duhet të marrin në konsideratë faktorët që vazhdojnë të rëndojnë shumë në të menduarit dhe qëndrimet e Vuçiqit dhe Kurtit. Së pari, ka nevojë për të kuptuar dhe trajtuar dimensionin psikologjik të konfliktit që vazhdon t'i ndjekë ata. Së dyti, duhet të ketë një kornizë të qartë që përcakton koston dhe përfitimin nëse ata negociojnë me mirëbesim dhe përmbushin lëshimet e premtuara që bëjnë. Dhe së fundi, BE-ja duhet të demonstrojë gatishmërinë e saj për të lehtësuar procesin e integrimit dhe të shpjegojë se çfarë do të fitonin Vuçiç dhe Kurti për të çuar përpara integrimin e tyre në BE, për të cilin të dy aspirojnë fuqishëm”, thotë ai.
Ai ka folur edhe për karakteret e Kurtit dhe Vuçiqit.
“Përpara se të thellohemi më shumë, është e nevojshme të kemi një kuptim më të mirë të karakterit të këtyre dy liderëve, fuqisë dhe dobësisë së tyre, çfarë duan të arrijnë dhe si duan të perceptohen nga publiku i tyre, aleatët dhe armiqtë e tyre.
Kurti është një nacionalist për të cilin pavarësia e Kosovës është e shenjtë dhe nuk mund të cenohet në asnjë rrethanë. Kjo shpjegon rezistencën e tij ndaj Asociacionit të Komunave Serbe dhe implikimet e tyre të mundshme për integritetin territorial të Kosovës. Edhe pse ishte i burgosur gjatë luftës, ai ishte i vetëdijshëm për mizoritë dhe krimet e luftës të kryera nga Serbia ndaj shqiptarëve kosovarë dhe ende vuan nga plagët psikologjike që lufta i shkaktoi atij dhe bashkatdhetarëve të tij. Ai i vjen keq për refuzimin e vazhdueshëm të Vuçiqit për të dhënë llogari për mijëra shqiptarë kosovarë të zhdukur që besohet se janë varrosur në varre masive.
Për më tepër, Kurti nuk i beson Vuçiqit për të përmbushur asnjë premtim që ai bën, gjë që shpjegon hezitimin e tij për të përmbushur angazhimet që ka marrë, duke përfshirë disa nga dispozitat në planet franko-gjermane. Ai ka ende një seri anti-amerikane që nga koha kur ishte në opozitë, ndonëse e njeh rolin e domosdoshëm të SHBA-së si gardiane e sigurisë dhe pavarësisë së Kosovës.
Vuçiq ka një personalitet jo më pak të komplikuar dhe një grup të varur. Ai është një nacionalist deri në palcë që luan me ndjenjën publike. Ai refuzon me vendosmëri të njohë pavarësinë e Kosovës siç deklaroi në daljen e tij në televizionin Happy: “Udhëheqja serbe nuk do të nënshkruajë një kapitullim, nuk do të mbështesë anëtarësimin e Republikës së vetëshpallur të Kosovës në Kombet e Bashkuara dhe nuk do ta njohë atë. pavarësisë.” Ai pothuajse nuk negocion me mirëbesim, siç u dëshmua nga pranimi i tij i parë i planit franko-gjerman në Ohër, Maqedonia e Veriut më 18 mars, por më pas refuzoi ta nënshkruante atë, të cilin ai në fakt e deklaroi disa javë më parë. “Sa i përket nënshkrimit të diçkaje (në Ohër),” tha ai, “nuk po planifikoj asgjë”. Ai vazhdimisht inkurajoi serbët etnikë në Kosovë që të sfidojnë qeverinë qendrore, ndërsa u bëri thirrje atyre që të bojkotojnë zgjedhjet dhe të mos respektojnë autoritetet në Prishtinë.
Për më tepër, edhe pse ai pretendon se kërkon integrimin në BE, ai nuk ndan vlerat perëndimore. Ai është autoritar dhe mohues i krimeve të luftës të kryera nga ushtria serbe kundër shqiptarëve kosovarë. Ai ka mbajtur lidhje të ngushta me Rusinë, aleatin tradicional sllav të Serbisë, veçanërisht sepse Beogradi ende varet shumë nga Rusia për pajisje dhe trajnime ushtarake dhe për shkak se ka lidhje të forta fetare midis Kishës Ortodokse Serbe dhe Ruse. Ai mbështetet në kundërshtimin e Moskës ndaj pavarësisë së Kosovës në OKB dhe ka frikë nga zemërimi i Putinit nëse ai ndjek vijën perëndimore, veçanërisht tani kur lufta në Ukrainë po shpërthen. Së fundi, ai refuzoi t'i bashkohej sanksioneve kundër Rusisë dhe nuk ka gjasa të ndryshojë pozicionin e tij për sa kohë që Putin është në pushtet”.
Çfarë duhet të bëjë BE-ja
Profesori ka shpejguar se çfarë duhet të bëjë BE-ja, sa i përket kësaj çështje mes Kosovës dhe Serbisë.
“BE-ja me mbështetjen e plotë të SHBA-së duhet të zhvillojë një strategji të re që do të nxiste Kosovën dhe Serbinë të bashkëpunojnë dhe të pranojnë eventualitetin e njohjes reciproke përmes një procesi të pajtimit dhe marrëveshjeve të ndërmjetme në të cilat të dyja vendet do të zhvillojnë një interes të veçantë. BE-ja duhet të ofrojë një horizont të qartë si për Kosovën ashtu edhe për Serbinë, bazuar në reciprocitetin dhe respektimin e plotë të çdo çështjeje të rënë dakord.
Në trajtimin e Kurtit, BE-ja duhet së pari të bëjë të qartë se integrimi në bllok është një proces që kërkon bashkëpunim të plotë me BE-në dhe respektim të plotë të rregullave dhe marrëveshjeve që lidhin BE-në së bashku. Duke dërguar policinë në veri të Kosovës në një kontekst dhe kohë jashtëzakonisht të ndjeshme pa konsultim me BE-në, ai ka injoruar këshillat e BE-së për të ulur tensionin dhe për të ruajtur qetësinë, gjë që i sugjeron BE-së se ai nuk është një partner i besueshëm.
Së dyti, pasi që BE-ja dhe SHBA-ja janë rojet e sigurisë dhe pavarësisë së Kosovës, Kurti duhet të tregojë besim më të madh në gjykimin e tyre pasi asnjëra nuk dëshiron të komprometojë pavarësinë dhe integritetin territorial të Kosovës. Kurti duhet ta nënshkruajë Asociacionin e Komunave Serbe pa asnjë vonesë. Për më tepër, ai duhet të fillojë të zbatojë marrëveshjen franko-gjermane dhe të vendosë Vuçiçin dhe jo veten në mbrojtje.
Së treti, si një anëtar i mundshëm i BE-së, Kurti duhet të tregojë ndjeshmëri të konsiderueshme në lidhje me shqetësimet e Perëndimit për stabilitetin e Ballkanit, veçanërisht tani për shkak të luftës në Ukrainë dhe vendosmërisë së Putinit për të bërë gjithçka që mundet për të destabilizuar rajonin dhe për të angazhuar Perëndimin në një tjetër front i paqëndrueshëm.
Së katërti, sado mosbesues të jetë Kurti ndaj Vuçiqit, ai duhet të mësojë të merret me të dhe t'i tregojë BE-së se gjithmonë do të negociojë me mirëbesim. Ai nuk duhet të lejojë që t'i atribuohet ndonjë dështim në procesin e negociatave duke rritur besueshmërinë e tij në BE, që është thelbësore për avancimin e integrimit të Kosovës.
Së pesti, Kurti duhet t'i kushtojë vëmendje shumë më të madhe çështjeve të tij të brendshme. Ai duhet të përmbushë në mënyrë progresive standardet socio-ekonomike, arsimore, kulturore dhe të të drejtave të njeriut të BE-së. Ai duhet të eliminojë korrupsionin, të inkurajojë investimet e huaja, të krijojë vende pune për të parandaluar ikjen e trurit që po pengon rritjen dhe përparimin e Kosovës, të investojë në arsim, kujdes shëndetësor, infrastrukturë dhe strehim, dhe të kujdeset për nevojat e të varfërve, veçanërisht të fëmijëve.
Meqenëse Kurti e ka vendosur fatin e Kosovës me BE-në, ai tani duhet të tregojë se Prishtina është e denjë për anëtarësim në BE, sepse, pavarësisht se kur mund të ndodhë kjo, zëri i saj do të jetë i barabartë me atë të Francës, Gjermanisë, Italisë dhe çdo shteti tjetër anëtar. Kjo do të jetë një arritje e pabesueshme për Kosovën, e cila mbart gjithashtu një përgjegjësi të jashtëzakonshme. Qëndrimi i tij me BE-në dhe SHBA-në është aktualisht i diskutueshëm; barra është mbi të që të provojë se është i besueshëm dhe se ka cilësinë e udhëheqjes, mendjemprehtësinë dhe aftësitë për të përmbushur kërkesat e kohës.
BE-ja nga ana e saj duhet t'i ofrojë Kosovës një kornizë për integrimin e saj të mundshëm duke reciprokisht përkushtimin e Prishtinës për të ndjekur udhëzimet e BE-së dhe për ta kushtëzuar procesin e integrimit me progresin që Kosova bën në të gjitha frontet. Fushat ku Kosova dëshiron të realizojë përfitime të rëndësishme dhe ku BE dhe SHBA mund të luajnë një rol kritik përfshijnë si në vijim:
Anëtarësimi në organizata ndërkombëtare;
Njohja e pavarësisë së saj nga pesë shtetet e BE-së që nuk e kanë njohur ende Kosovën—Rumania, Qiproja, Greqia, Spanja dhe Sllovakia;
Hapja e dialogut me BE-në në lidhje me procesin e integrimit;
Ushtrimi i presionit dhe/ose bindja e Vuçiqit për të zbatuar plotësisht marrëveshjen franko-gjermane, e cila është thelbësore për procesin e pajtimit midis dy vendeve.
Në trajtimin e Vuçiqit, BE-ja është plotësisht e vetëdijshme se ndryshe nga Kurti, për shkak të lidhjes së tij me Putinin, Vuçiç nuk është aq i lirë të veprojë në mënyrë transparente për të çuar përpara integrimin e Serbisë në BE. Por duke pasur parasysh aspiratën e Serbisë për t'u bërë një vend anëtar i BE-së, ai duhet të vijë dhe të pranojë pashmangshmërinë e bashkëjetesës me një Kosovë të pavarur.
Vuçiq duhet të ndalojë së sfiduari dhe mohuar publikisht pavarësinë e Kosovës, duke e ditur se pavarësia e saj është e pakthyeshme. Ai duhet të ndalojë nxitjen e serbëve etnikë në Kosovë për t'u rebeluar kundër Prishtinës, siç ka bërë së fundmi pas zgjedhjeve në tri komunat e dominuara nga serbët.
Ai duhet dalëngadalë dhe gradualisht të distancohet nga Rusia dhe t'i kujtohet izolimi ndërkombëtar në rritje i Moskës, dështimet e saj ushtarake në Ukrainë dhe pozita dhe fuqia e saj globale shumë e pakësuar; po bëhet një aleat i pasigurt nga i cili nuk mund të varet.
Për më tepër, Vuçiq duhet t'i bindë në mënyrë aktive serbët në veri të Kosovës që të kthehen në institucione dhe të luajnë një rol konstruktiv për stabilizimin e zonës. Ai duhet të nënshkruajë dhe t'i përmbahet plotësisht marrëveshjes franko-gjermane për të rritur besueshmërinë e tij, e cila aktualisht është në rrënim. Vuçiq gjithashtu duhet të ndërmarrë hapa për normalizimin e marrëdhënieve me Kosovën duke arritur marrëveshje të përkohshme në lidhje me shpërndarjen e ujit nga Liqeni i Ujmanit dhe minierat në Minierën e Trepçës, zgjerimin e tregtisë dhe inkurajimin e lidhjeve kulturore, shkëmbimin e studentëve dhe më shumë.
Edhe pse këto aktivitete nuk përbëjnë njohje të Kosovës, ato do ta përgatisin psikologjikisht publikun serb për një eventualitet të tillë, veçanërisht pasi Putini të largohet nga skena politike.
Në këmbim, BE-ja duhet t'i ofrojë Serbisë një udhërrëfyes që do të çonte në integrimin e plotë dhe do të hapte një dialog drejt këtij qëllimi. BE-ja gjithashtu duhet të zhvillojë dhe të bjerë dakord për një "quid pro quo" në mënyrë që Vuçiç të dijë se çfarë mund të marrë në këmbim të çdo lëshimi që ai bën. Kjo përfshin respektimin e dispozitave të çdo marrëveshjeje, verbale apo ndryshe, veçanërisht marrëveshjes franko-gjermane, e cila është vendimtare për t'i dhënë fund konfliktit ndërmjet Serbisë dhe Kosovës.
Meqenëse për BE-në dhe SHBA-në, zgjidhja e konfliktit serbo-kosovar është kritike për stabilitetin e Ballkanit, ata duhet të ndryshojnë dinamikën e konfliktit midis Beogradit dhe Prishtinës duke ofruar një udhërrëfyes drejt integrimit me BE-në që të dyja vendet aspirojnë.
Tani i takon Vuçiqit dhe Kurtit që ose të shpërdorojnë perspektivën për t'u bërë pjesë integrale e komunitetit evropian, ose të punojnë së bashku, të shfrytëzojnë mundësinë dhe të gëzojnë rritjen, prosperitetin dhe sigurinë që u jepet të gjitha shteteve anëtare të BE-së.
