“Minoriteti serb nuk e ka pranuar kurrë Kosovën si shtetin e vet – Beogradi mbështetet në provokime të synuara,” shkruan në hyrje të artikullit gazetari Folker Pabst, i cili raporton nga Mitrovica për Neue Zurcher Zeitung. Është një reportazh në të cilin autori përshkruan gjerësisht situatën aktuale në veri të Kosovës dhe sjell kontekst politik.
“Nëse mosmarrëveshja për Kosovën do të fitohej me flamuj, do të dinim se kush është fituesi. Pjesa veriore e qytetit të ndarë të Mitrovicës, e banuar me serbë këto ditë është larë në ngjyra kuq, blu dhe bardh”, autori përcjell vëzhgimet e tij dhe u shpjegon lexuesve se ai është në Kosovë, jo në Serbi, siç të krijohet përshtypja dhe siç thonë disa postera.
“Sot në Kosovë jetojnë rreth dy milionë njerëz. Askush nuk mund të thotë me siguri se sa është përqindja e serbëve etnikë, sepse ajo pakicë bojkotoi regjistrimin e fundit. Por nuk janë më shumë se 100,000 prej tyre, dhe ndoshta shumë më pak. Sipas vlerësimeve , janë rreth 30,000 njerëz në vendbanimin kompakt në veri të lumit Ibër, i cili kufizohet me Serbinë. Pjesa tjetër jetojnë më në jug, në ishuj gjuhësorë. Dhe ndërsa ato komunitete të izoluara në jug, të detyruar nga rrethanat, janë rregulluar me shtetin e Kosovës, refuzimi në veri është gjithmonë veçanërisht i fortë”.
Në pjesën jugore, shqiptare të Mitrovicës, “gjithçka është normale”, thekson autori, dhe më pas përshkruan se “në veri jeta publike pothuajse ka vdekur, gjoja për arsye sigurie”. Nuk ka polici vendore, gjykatat nuk punojnë, dhe serbët e veriut të Kosovës pas arrestimit të policit të tyre, vendosën barrikada në rrugë, kështu që për një kohë nuk ishin hapur as shkollat e as kopshtet.
Nuk mund të ulesh dhe të hash më në një shtëpi petullash, ajo shitet vetëm për marrje. “Kur e pyesin pse është kështu, pronari i ri ngre supet dhe thotë se është një urdhër nga lart. Por nëna e tij shton: “Ne jemi kryesisht në demonstrata, ndaj kemi pak kohë për punë.” E bën me dëshirë sepse ajo thotë se ‘nuk mund të vazhdojë kështu’. Gruaja e vendosur më pas i bën shenjë gazetarit të largohet – si zviceran, ajo thotë, ‘gjithsesi është në anën e Shiptarit’.
Gazetari shkoi më tej, në barrikadat ndërmjet Rudarit dhe Zveçanit. Por askush nuk do të flasë me të. Vetëm më vonë dikush i tha atij se rrugët po bllokoheshin për të parandaluar arrestime të mëtejshme.
Më pas autori thekson: “Kur bëhet fjalë për atë se kush i shkaktoi protestat, ndoshta kanë të drejtë edhe nëna edhe djali. Qeveria e Serbisë ka një ndikim të madh te serbët në Kosovë, e aq më tepër në Listën Serbe, forcën politike që tërheq. Është e paimagjinueshme që dorëheqjet në shërbimin civil dhe bllokadat e rrugëve të kenë ndodhur pa u konsultuar me Beogradin”.
“Beogradi po provokon”, thotë gazeta zvicerane, dhe “Vuçiq me vetëdije po nxit konfliktin në Kosovë”. Megjithatë, ekziston edhe një “dinamikë lokale”. Kështu avokati “Marko Jakshiq, i cili ka qenë në protesta që nga fillimi dhe nuk ka lidhje me listën Srpski”, i shpjegon një gazetari zviceran pse nuk punon më në gjykatën e Mitrovicës: “Nuk kemi dashur kurrë t’i përkasim Kosovës. Beogradi na detyroi të integrohemi në 2013. Tani na lanë të ecim përsëri përpara”.
Autori konkludon se “është e padiskutueshme se Prishtina vepron më ashpër se më parë, dhe prania e shtuar e njësive elitare policore në veri shkakton pakënaqësi të veçantë. Edhe nëse nuk paraqesin ndonjë rrezik për popullatën serbe, ato perceptohen si të tilla. Është padyshim një demonstrim force”, shkruan Neue Zurcher Zeitung.
Autori shtron edhe pyetjen: si të veprohet në veri të Kosovës? “Atmosfera është shumë e ndezur, unë shoh pak hapësirë për kompromise,” përgjigjet Miodrag Marinkoviq, një aktivist i cili ka qenë prej kohësh një avokat i dialogut konstruktiv mes serbëve të Kosovës dhe qeverisë. Fakti që Kurti së fundi ka dhënë disa intervista në serbisht nuk mjafton për të krijuar besim te popullata vendase. Duhet të flasësh me njerëzit këtu dhe t’i marrësh seriozisht. Askush nuk e ka bërë këtë më parë”.
“Kjo nuk vlen vetëm për Prishtinën, por edhe për Perëndimin dhe Beogradin. Vuçiq është i shqetësuar vetëm për mbijetesën e tij politike. Në fund të fundit, presidenti i Serbisë nuk kujdeset për njerëzit në barrikada.” thotë Marinkoviq. Për momentin nuk mund ta imagjinoj se në çfarë kushtesh mund të ndodhë kjo, por në parim është e imagjinueshme që Beogradi në një moment do t’i ftojë përsëri serbët në veri të Kosovës për të bashkëpunuar me Prishtinën. Por kjo nuk e zgjidh çështjen. probleme.”
“Shumë pak vëzhgues mendojnë se ka të ngjarë një përshkallëzim në shkallë të gjerë, siç pëshpëritet ndonjëherë. Të gjitha palët e përfshira kanë shumë për të humbur. Megjithatë, situata nuk është nën kontroll. Gazetarët me origjinë shqiptare u sulmuan disa herë në barrikada dhe të dielën e kaluar një granatë shoku është shpërthyer pranë veturës së Eulex-it. Të shtunën e kaluar forcat ultra-nacionaliste nga Serbia, të cilat kanë lidhje të mira me Rusinë, kanë tentuar të arrijnë në veri të Kosovës përmes pikës kufitare Jarinje. Të hënën, kryeministri i Kosovës Kurti ka deklaruar sërish se qeveria e tij nuk do të tolerojë më gjatë dhe se është në kontakt me Kfor-in për këtë çështje”, shkruan gazeta zvicerane dhe në fund bën këtë vlerësim: “Në një moment barrikadat do të hiqen, por nuk do të zgjidhen çështjet, ato do të mbeten”.
“Miku ynë më i madh mbetet Kfor, duke përjashtuar Zotin”
Edhe Gazeta gjermane Welt ka një korrespondente edhe në Mitrovicë, e cila gjithashtu e fillon artikullin e saj të gjatë me një përshkrim të flamujve të kudogjendur serb.
Kur përmend Kfor, citohet komandanti i kontingjentit gjerman Egon Frank të ketë quajtur situatën në veri “një bazë konstante për përshkallëzim të mundshëm dhe potencial për dhunë”. Ai paralajmëron për “rrezikun e vazhdueshëm” të përkeqësimit të situatës “në një kohë shumë të shkurtër”.
“Vuçiq i paraqiti KFOR-it një kërkesë për dërgimin e ushtarëve serbë në Kosovë, gjë për të cilën NATO ndoshta nuk do të pajtohet kurrë”, shkruan Welt dhe në të njëjtën kohë vëren: “Por trupat ndërkombëtare nuk janë aty vetëm për të mbajtur larg ushtarët e Vuçiqit, por edhe për të mbrojtur pakicën serbe”.
Autorja më pas përshkruan shumë gjallë rrugën drejt Manastirit të Deçanit dhe plakut të manastirit Sava Janjiq, të cilin e gjen “të ulur në një karrige druri, në një dhomë të thjeshtë”.
“Për shkak të korrespondencës së tij të shpeshtë në internet me gazetarë dhe diplomatë të huaj gjatë luftës në Kosovë, ai 57-vjeçar njihet edhe si murg kibernetik. Në atë kohë, manastiri ofronte strehim për civilët, shqiptarë dhe serbë. priti dy herë Joseph Biden, një herë si senator amerikan dhe herën tjetër si zëvendëspresident.”
“Landra e tavolinës shpërndan dritë të zbehtë. Atmosfera në manastir duket aq paqësore saqë në mënyrë të pashmangshme lind pyetja se pse ushtria ndërkombëtare është vendosur në hyrjet e saj. Janjiq iu përgjigj kësaj pyetjeje edhe para se të bëhej me zë të lartë. “Që nga fundi i Lufta, manastiri ynë ka qenë një nga vendet më të sulmuara në Kosovë. Që atëherë, janë raportuar katër sulme me mortaja dhe grafite kërcënuese. Në vitin 2016, katër kosovarë të armatosur janë arrestuar afër manastirit. Miku ynë më i madh mbetet Kfor, pa llogaritur Zot”, bën shaka Janjiq”.
Artikulli na kujton se Gjermania dhe Franca propozuan një plan të ri sipas të cilit Serbia duhet ta pranojë pavarësinë e Kosovës, por jo ta njohë atë – bazuar në marrëveshjen mes dy Gjermanive të vitit 1972.
Janjiq është skeptik: “Nuk ka kuptim të detyrohen krerët e qeverive të Serbisë dhe Kosovës të shkojnë në Bruksel, t’i detyrojnë ata të nënshkruajnë dhe ta varrosin problemin me miliona dollarë. 23 vjet pas luftës, Kosova është ende institucionalisht në një situatë e pazgjidhur. Dialogu është bllokuar. Jemi në prag të një përshkallëzimi të mundshëm që mund të na kthejë vite prapa”, thotë ai.
“Janjiç konsiderohet i moderuar dhe sulmohet nga të dyja palët: herë si përfaqësues i Kremlinit, e herë si spiun i NATO-s. Ai distancohet nga çdo ideologji politike dhe thekson misionin e tij – ruajtjen e trashëgimisë së manastirit. Është në rrezik sepse disa njerëz e shohin si simbol të diçkaje tjetër. Për nacionalistët shqiptarë të Kosovës është shenjë e pranisë serbe, ndërsa në Serbi thonë: Kudo që janë kishat tona, ai është territori ynë politik. “Asnjë nga këto nuk është e vërtetë. Fjalët e Janjiqit transmetohen nga gjermani Velt dhe në fund ai përfundon: “Në qendër të konfliktit politik, ndonjëherë është e vështirë të jesh vetëm murg”.
