`Zëri i Malit të Zi kundër anëtarësimit të Kosovës në Këshillin e Evropës është reflektim i ndryshimeve politike dhe nuk i shërben aspak fqinjësisë së mirë dhe në rastin më të mirë lë dilema shumë të mëdha për një qasje konstruktive dhe kontribut në paqen rajonale dhe stabilitetin e politikës malazeze`, thotë analisti politik dhe eksperti i Institutit për Studimin e Luftës Hibride në Prishtinë, Taulant Elshani.
Elshani për portalin malazez "Standard", thekson se Mali i Zi e ka njohur zyrtarisht pavarësinë e Republikës së Kosovës më 9 tetor 2008 dhe që atëherë të dyja vendet kanë përparuar në shumë fusha të rëndësishme, është krijuar një atmosferë e mirë fqinjësore, ku kanë mbizotëruar marrëdhënie të shëndosha reciproke, me komunikim të mirë institucional, marrëdhënie diplomatike dhe qindra mijëra turistë nga Kosova në sezonin veror.
Mirëpo, siç thotë Elshani, që nga ardhja e kryeministrit Zdravko Krivokapiq në vitin 2020, peizazhi politik në Mal të Zi ka ndryshuar dukshëm, pasi koalicioni i tij përbëhej nga partitë pro-serbe dhe proruse dhe për këtë arsye politika zyrtare e shtetit ka pësuar një ndryshim domethënës, ku një largim i madh nga politika tradicionale e Milo Gjukanoviqit, i cili udhëhoqi Malin e Zi për 30 vjet dhe çoi në pavarësinë e tij në vitin 2006 dhe anëtarësimin e tij në NATO në vitin 2017.
"Në vitin 2023, politika në Mal të Zi solli figura krejtësisht të reja. Për herë të parë pas shumë vitesh, një figurë e rëndësishme politike që mban një pozicion shumë institucional si Andrija Mandiq, shpreh hapur qëndrimin e tij kundër Kosovës dhe qëndrimit të Malit të Zi në NATO”, thotë Elshani, i cili e ka të qartë se vota e Malit të Zi kundër anëtarësimit të Kosovës në Këshillin e Evropës është pasqyrë e ndryshimeve politike në Mal të Zi, pra një kthesë në raport me kursin politik të Milo Gjukanoviqit.
“Kjo nuk i shërben aspak fqinjësisë së mirë dhe në rastin më të mirë paraqet dilema shumë të mëdha për qasje dhe kontribut konstruktiv për paqen rajonale dhe stabilitetin e politikës malazeze”, shprehet qartë Elshani.
Por, siç thotë ai, është e rëndësishme të shikohet situata në Mal të Zi nga një këndvështrim historik shumë më i gjerë dhe më i largët.
“Mali i Zi filloi të fitonte karakteristikat e tij kulturore, gjeografike dhe politike pas rënies së perandorisë së perandorit Dushan. Periudha menjëherë pas rënies së perandorisë së perandorit Dushan u shënua nga ndryshime të rëndësishme gjeopolitike në Ballkan. Kjo periudhë, e cila përfshin fundin e shekullit të 14-të dhe fillimin e shekullit të 15-të, u dobësua dukshëm nga shfaqja e subjekteve të veçanta politike si kontroll i centralizuar. Gjatë kësaj kohe, Mali i Zi filloi të diferencohej nga fqinjët e tij përmes konsolidimit të territorit të tij, pra zhvillimit të identitetit të tij kulturor dhe formimit të strukturave politike që do të përcaktojnë rrugën e tij drejt sovranitetit përfundimtar. Që nga ajo kohë, identiteti i Malit të Zi si shtet, por edhe si komb me dallime karakteristike etnike nga Serbia, u zhvillua më tej. Por gjithmonë do të ishte Serbia, e cila synonte të dominonte Malin e Zi për shkak të rëndësisë gjeopolitike që përfaqëson shteti bregdetar i Malit të Zi. Si në fund të Luftës së Parë Botërore, ashtu edhe në fund të Luftës së Dytë Botërore, Serbia e vuri Malin e Zi në kthetrat e saj, duke e bërë të pamundur ekzistencën e tij si shtet i pavarur.
“Mali i Zi e fitoi pavarësinë e merituar vetëm në vitin 2006 falë guximit dhe politikës vizionare të Milo Gjukanoviqit dhe mbështetjes së pakicës së shqiptarëve”, shpjegon analisti politik Elshani.
Por, siç thotë ai, pyetja kryesore që duhet bërë tani është se si do të pozicionohet Mali i Zi kundër ringjalljes së ambicieve hegjemoniste serbe në Ballkan të udhëhequr nga autokrati Aleksandar Vuçiq?
“Siç dihet, Mali i Zi është në rrethin e dëshirave dhe ambicieve të Aleksandër Vuçiqit për botën serbe. Vuçiq punon shumë për ta destabilizuar Kosovën, mbështet entitetin boshnjak në Republika Srpska për shkëputje dhe fuqimisht rrit ndikimin në Mal të Zi”, thotë Elshani dhe shton se pavarësia dhe identiteti i Malit të Zi është në rrezik aktual nga nacional-shovinizmi serb, i mbështetur fuqishëm nga Rusia, e cila dëshiron që Ballkani të jetë sa më i paqëndrueshëm.
Elshani thotë se tani pyetja kryesore është se si do të veprojë lidershipi i ri në Mal të Zi: a do ta ndihmojnë direkt apo indirekt regjimin e Aleksandër Vuçiqit në realizimin e ëndrrës për projektin e rrezikshëm “Serbia e Madhe”, apo siç quhet tani ”bota serbe” dhe vullnetin për t'i kthyer ata në vëzhgues të heshtur të rishfaqjes së nacionalizmit militarist serb në Ballkan në shekullin e 21-të, apo do ta pozicionojnë Malin e Zi si një vend serioz që nuk e negocion pavarësinë e tij me asnjë çmim dhe do ta bëjnë atë një vend që kontribuon në paqen dhe stabilitetin rajonal.
