A janë njerëzit e bukur edhe më të zgjuar? Pyetja në dukje e thjeshtë dhe sigurisht provokuese në të vërtetë ngre një seri reflektimesh interesante, nga gjenetika tek paragjykimet kulturore me origjinë shumë të lashtë. Gjithashtu është interesante të theksohet se janë pikërisht paragjykimet tona që gjenerojnë një profeci vetë-përmbushëse.
Ata që janë të bukur janë më të zgjuar se njerëzit më pak tërheqës: kjo është teza e Kanazawa (2010), profesore e metodologjisë së kërkimit në London School of Economy and Science. Në një studim (2004), Kanazawa dhe Kovar paraqesin një seri teorish të mbështetur nga studime empirike:
Burrat më të zgjuar kanë më shumë gjasa të arrijnë status më të lartë dhe të lidhen me gra më të bukura sesa burrat më pak inteligjent;
Inteligjenca dhe aftësitë janë të trashëgueshme;
Bukuria është e trashëgueshme.
Pas këtij orientimi psikologjik evolucionar, autorët përfundojnë se atraktiviteti fizik lidhet me inteligjencën në sajë të një ose dy shpjegimeve:
njerëzit me gjenet më të shëndetshëm janë njëkohësisht më të bukur dhe më inteligjentë;
burrat më të zgjuar dhe të rangut më të lartë martohen me gra më të bukura, kështu që fëmijët do të trashëgojnë bukurinë dhe inteligjencën.
Sipas Kanazawa, bukuria është e lidhur me të gjitha ato tipare të trashëgimisë që e ndihmojnë njeriun të marrë një status më të lartë, siç është inteligjenca, por edhe agresiviteti, mbizotërimi dhe aftësitë shoqërore.
Njerëzit e bukur janë më inteligjente ose të paktën më reaktive dhe më të aftë, duke menduar edhe për kontekstin arsimor dhe studimor: a keni vërejtur ndonjëherë se mësuesit kanë tendencë të kenë trajtim preferencial për fëmijët më të bukur? Kjo pasi, siç tregojnë studime të ndryshme, të gjithë ne i nënshtrohemi një “paragjykimi” (një gabim vlerësimi) mbi bazën e të cilit ne u atribuojmë më shumë karakteristika pozitive atyre që janë të bukur (si inteligjenca, mirësia, kompetenca) sesa ata që janë më pak tërheqës.
Për më tepër, nuk është e pazakontë të marrësh një qëndrim më falës dhe të durueshëm. Kjo, në mjedisin shkollor, do të nënkuptojë se nxënësit më të pëlqyeshëm estetikisht në përgjithësi konsiderohen më të talentuar dhe kjo lind si një profeci vetë-përmbushëse: thjesht fakti që ata konsiderohen të mirë do të rezultojë në inkurajim dhe trajtim më të mirë, ata do të stimulohen të besojnë në veten e tyre, të vënë në praktikë aftësitë e tyre dhe të zhvillojnë të reja.
Në të vërtetë, nëse vlerësohen nga mësuesit, studentët i integrojnë parashikimet e tyre dhe kjo ndikon fuqimisht në zhvillimin e tyre njohës (Patzer, 2006). Tashmë studimi nga Schunk dhe Selg (1979) raportoi lidhjen midis tërheqjes fizike të fëmijëve dhe performancës së tyre akademike.
Kjo tendencë njerëzore për t’i atribuuar karakteristika dhe aftësi pozitive individëve tërheqës raportohet në studime të shumta. Tashmë është demonstruar në vitet 1980 nga një eksperiment (Stephan dhe Langlois, 1984) në të cilin, duke treguar një shembull të të rriturve (të përbërë nga zezakët, Kaukazianët dhe Meksiko-Amerikanët) foto të fëmijëve të vegjël (nga të njëjtat grupe etnike) dhe duke i kërkuar që ai të përshkruaj secilin duke zgjedhur mbiemra nga një listë, ata u atribuuan fëmijëve më të bukur cilësi si mirësia, simpatia dhe inteligjenca. Ky paragjykim ishte transversal për grupet e ndryshme etnike.
Nga ana tjetër, barazimi i bukur = e mirë ka përshkuar kulturën tonë që nga Grekët e lashtë – për të cilët “kalokagathia” ishte shkrirja e nevojshme e dy virtyteve plotësuese: përsosmëria fizike dhe morale – më pas duke kaluar në Mesjetë, në të cilën ky koncept etiko-estetik arrin kulmin. Vlera e pamasë që ka pasur bukuria / mirësia në kulturën perëndimore është zvogëluar nga Romantizmi Francez (parathënie nga Victor Hugo te drama “Cromwell”, 1827), nga Futurismi (Manifeti teknik i Marinetti, 1912) dhe nga Ekspresionizmi.
Studime të ndryshme (Griffin and Langlois, 2006) konfirmojnë praninë e stereotipit “ajo që është e bukur është e mirë”, siç është eksperimenti (Nitikina, 2013) në të cilin fëmijët dhe studentët e universitetit duhet tu atribuojnë disa cilësi (inteligjencë, mirësi dhe guxim ) njerëzve (të moshës 7, 20 ose mbi 65 vjeç) të portretizuar në foto.
Snyder (1977) tashmë kishte nxjerrë në pah mekanizmin tërheqës (por edhe nganjëherë të rrezikshëm) të profecisë që bëhet e vërtetë duke u nisur nga një stereotip. Eksperimenti përfshinte djem që flisnin në telefon me disa vajza që më parë u cilësoheshin si tërheqëse ose jo. Nëse djemve u ishte thënë se ishin tërheqës, ata – bazuar në stereotipin se kush është i bukur është edhe i dashur – bashkëvepruan me ta në një mënyrë më të shoqërueshme dhe për rrjedhojë i vlerësuan ato vajza si më të këndshme. Kjo për shkak se stili i tyre ndërveprues, duke u nisur nga paragjykimi që ata kishin (të bukur dhe për këtë arsye të këndshëm në karakter), stimuluan një mënyrë më miqësore të komunikimit me ato vajza.
Si përfundim, kjo teori paraqet edhe disa çështje kritike. Për shembull, është gjithashtu e pranueshme të pohosh të kundërtën: domethënë, ata që janë më pak të bukur janë më të stimuluar për të rritur cilësitë dhe aftësitë e tyre pikërisht sepse nuk mund të mbështeten në avantazhet që ofron kënaqësia fizike. Në këtë mënyrë, ata nxiten të fitojnë sukseset e tyre përmes një angazhimi më të madh, duke zhvilluar aftësi gjithnjë e më të reja.
Sidoqoftë, kjo qasje na bën të reflektojmë për fuqinë që ka bukuria fizike për të kompromentuar gjykimin tonë dhe mënyrën se si ne i trajtojmë të tjerët, duke ndikuar në zhvillimin e tyre dhe në përvetësimin e aftësive. Prandaj mund të besojmë se një fëmijë i cili është vlerësuar, forcuar dhe nxitur, falë terrenit pjellor të vetëbesimit, do të jetë një individ që e di se mund të arrijë qëllime dhe se mund të jetë në gjendje të plotësojë pritjet e të tjerëve.
